Gerçeklik Terapisi: Neye İhtiyacımız var?

Bir önceki yazımda da bahsettiğim gibi Bir süre Gerçeklik Terapisi ve Seçim kuramı’ndan bahsedeceğim. Siz kuram dediğime takılmayın, gözünüz korkmasın. Kuramdan çok bir yaşam felsefesi olarak bunu size aktaracağım. Şöyle de denebilir; uzmanlar için tedavide kullanılan bir kuram, halk içinse bir bakış açısı.

 

Öncelikle geçen yazıda bahsettiğim seçimlerimizi hatırlayalım. Bu bakış açısını hayatımıza uyarlayabilmek için ilk yapmamız gereken, hemen her durumda seçimlerimiz olduğunu kabul etmek.

Kuramın ikinci büyük kavramı ihtiyaçlar. Seçim Kuramı, gelin biz buna kısaca SK diyelim, insanın beş temel ihtiyacı olduğunu söyler: (1) Hayatta kalma, (2) sevme-sevilme ve ait olma, (3) güç, (4) eğlenme ve (5) özgürlük.

 

Diğer canlıların çok büyük bir kısmının tek ihtiyacı hayatta kalmadır, fakat insanların ihtiyaçları daha karmaşıktır. Eğer insanın da tek ihtiyacı hayatta kalmak olsaydı, ne intihar ne de anorexiya diye bir şey olurdu. Demekki davranışlarımızı belirleyen başka şeyler de var. SK, davranışlarımızın bu beş temel ihtiyacı tatmin etmek için gerçekleştiğini ileri sürer. Dolayısıyla ihtiyaçlar davranışlarımızın nedenlerini açıklamak için kullanılabilir. Peki bu ihtiyaçlar tam olarak ne anlama gelmektedir?

1.      Hayatta Kalma

Tam da adından anlaşıldığı gibi yaşamın devamlılığını sağlamaktır. Yeme, içme, barınma ve tehlikelerden korunma gibi davranışlar bu ihtiyacı karşılamaya yöneliktir.

2.      Sevme-Sevilme ve Ait Olma

İnsan hayatın her anında sevgiye ihtiyaç duyar. Bu ihtiyacı karşılayabilmek için bazen bir kedi, bazen bir çiçek, bazen de bir kurabiye iş görebilir. Takım tutmak, belli bir biçimde giyinmek, sakalınıza özel bir şekil vermek size kendinizi bir gruba ait hisettirebilir. İhtiyaç herkes için aynı olsa da, tatmin yolu kişiden kişiye değişmektedir.

3.      Güç

Güçten kasıt birileri üzerinde hakimiyet kurmak değildir. Tam aksine, güç kendinizle ilgilidir. Bunu “bir şeye gücü yetmek” diye düşünebilirsiniz. Kararsız kaldığınızda seçim yapma gücünüz yoktur, ayağınız kırıldığında yürüyüş yapmaya gücünüz yetmez, evde kararlar sizin dışınızda alınıyorsa evdeki hiç bir şeyi kontrol etme gücünüz yoktur.

4.      Eğlenme

Eğlenmek hepimiz için bir ihtiyaçtır. Kimimiz yemek yaparken eğlenebilir ama kimimizin dans etmesi gerekiyordur. Nasıl yapılırsa yapılsın eğlenmek gereklidir. Daha da önemlisi eğlenmek, öğrenmeyi kolaylaştırır. Eğer bir yerde eğlence yoksa, öğrenme çok güç olur.

5.      Özgürlük

Tıpkı diğerleri gibi bu da farklı biçimlerde doyurulabilen, ama her insanda farklı düzeylerde de olsa bulunan bir ihtiyaçtır. Kimi kendini deliler gibi koşarken özgür hisseder, kimi de kanepesinde istediği gibi yayılırken.

 

İhtiyaçlarla ilgili bilinmesi gereken önemli noktaları çöyle özetleyebiliriz:

·        Bu beş temel ihtiyaç her insanda farklı düzeylerde var olabilir. Bazı kişilerin sevme ve ait olma ihtiyacı özgürlükten fazla olabilir. Benzer biçimde bazılarının da özgürlük ihtiyacı güç ihtiyacından daha fazla olabilir.

·        İnsanlar ihtiyaçlarını farklı davranışlar aracılığıyla karşılayabilirler. Yukarıdaki örneklerde de olduğu  gibi, el ele tutuşup yürümek ve takım forması giyip maça gitmek çok farklı davranışlar olsa da ikisi de ait olma ihtiyacını karşılayabilir.

·        Bir davranış birden çok ihtiyaca hizmet edebilir. Alışveriş yapmak, eğlence, özgürlük ve güç ihtiyaçlarını karşılayabilir.

·        Bireyler zaman içinde değişirler, dolayısıyla ihtiyaçlarının yoğunluğu ve karşılama biçimleri de değişebilir.

 

Kendinizi anlamanın ilk adımı olarak, davranışlarınız üzerinde düşünmeye başlayabilirsiniz. Hangi  davranış hangi ihtiyacınıza hizmet ediyor olabilir? Bir sonraki yazıda ihtiyaçlarımız hakkında konuşmaya devam edeceğiz. O zamana kadar davranışlarınızd hakkında düşünmeyi ihmal etmeyin.